Հայկական եկեղեցին Գերմանիայում
Հայ Առաքելական Եկեղեցու Գերմանիայի Թեմը հիմնադրուել է 1991 թուականին Ամենայն Հայոց Կաթողիկոս Վազգէն Ա Վեհափառ Հայրապետի Կոնդակով։ Այն Մայր Աթոռ Սուրբ Էջմիածնի թեմերից մեկն է։
Պատմական ակնարկ
1930-ական թուականներին Գերմանիայում բնակւում էր մօտ 700 հայ։ Այստէղ առաջին հայ հոգեւորականը Գրիգոր վարդապետ Շահլամեանն էր, ով Գերմանիա էր եկել 1922 թուականին՝ որպէս աստուածաբանութեան ուսանող, եւ հովուական աշխատանք սկսել։ Կրթութիւն ստանալուց յետոյ նա հոգ էր տարել տեղաբնակ հայերի մասին, սկզբնական շրջանում Բէռլինից (1926-1945 թթ․), ապա Շտուտգարտից, մինչեւ իր մահը՝ 1952 թուականի փետրվարի 21-ը։ 1945-1948 թուականներին մեկ այլ հայ հոգեւորական՝ Վահան վարդապետ Ասկարեանը, նոյնպես եղել է ծխական հովիւ Շտուտգարտում եւ Էսլինգենում։ Վարդապետ Շահլամեանի մահից հետո՝ մինչև 1965 թուականը, հայութիւնը մնում է առանց ծխական քահանայի։ Այդուհանդերձ, եկեղեցական թեմը գտնւում էր Արեւմտեան Եւրոպայի հայրապետական պատուիրակի իրաւասութեան ներքոյ, որը տեղակայուած էր Փարիզում։ Հայերի խնդրանքով Փարիզից ժամանակ առ ժամանակ հայ հոգեւորական էր ուղարկւում Գերմանիա։
Գերմանիայի Հայոց թեմի ապագայ առաջնորդ Գարեգին արքեպիսկոպոս Պեքճեանը, այն ժամանակ դեռեւս Գարեգին վարդապետը, 1965 թուականին որպէս ուսանող եկել է Գերմանիա եւ մնացել մինչեւ 1972 թուականը։ Այս ընթացքում, Արեւմտյան Եւրոպայի հայրապետական պատուիրակի համաձայնութեամբ եւ տեղի հայութեան խնդրանքով, պատարագ է մատուցել Քէօլնում, Շտուտգարտում, Համբուրգում, Ֆրանկֆուրտում եւ Գերմանիայի մի շարք այլ քաղաքներում։ Այդ ընթացքում, ինչպէս նաեւ դրանից յետոյ Վիեննայի Մեսրոպ վարդապետ Գրիգորեանը յաճախ էր Գերմանիա այցելում եւ պատարագներ մատուցում, որոնք հիմնականում տեղի էին ունենում Բէռլինում։ Այս ժամանակայատուածում Գերմանիայում հայերը ստեղծում են իրենց համայնքային կառոյցները։ Ամենայն Հայոց Կաթողիկոս Վազգէն Ա.-ի (1955-1994թթ․) հրամանով Գարեգին վարդապետ Ներսիսեանը (այսօր Ամենայն Հայոց Կաթողիկոս) 1975 թուականին գալիս է Գերմանիա եւ ստանձնել հայութեան հովուական աշխատանքը մինչեւ 1978թ․։ Նրանից յետոյ Գերմանիա է գալիս Յակոբ վարդապետ Գըլընճեանը (այսօր արքեպիսկոպոս, Ուրուգվայի հայոց եկեղեցու առաջնորդ), ով 1978-1983 թուականներին հոգ է տանում տեղի հայկական համայնքների մասին։
1980 թուականի յունուարի 2-ին Վազգէն Առաջինը Հայրապետական Կոնդակով Գերմանիայում գտնուող հայկական թեմերը ներառում է Վիեննայում տեղակայուած Կենտրոնական Եվրոպայի (Ավստրիա, Գերմանիա, Սկանդինավյան երկրներ) նոր ուղարկուած հայրապետական պատուիրակի իրավասության ներքոյ։ Այդ ժամանակուանից Գերմանահայութեան համար իրենց հովուական ծառայութիւնն են մատուցել Տ․ Վազգէն վարդապետ Թաթոյեանը (1980–1984 թթ.), Տ․ Դաւիթ եպիսկոպոս Սահակեանը (1983–1985 թթ.), Տ․ Յակոբ վարդապետ Գեուկչեանը (1986–1998 թթ․), Տ․ Կոմիտաս վարդապետ Յովնանեանը՝ (1998թ.)։
Հայրապետական Կոնդակով 1992 թվականին Վազգէն Ա Ամենայն Հայոց Կաթողիկոսը հիմնում է թեմ Գերմանիայի Դաշնային Հանրապետությունում՝ Գարեգին արքեպիսկոպոս Պեքճեանի գլխաւորութեամբ, որի նստավայրը Քէօլնում էր։ Նրա հետ միասին ծառայում էին եւս հինգ հոգեւորականներ։ Բացի թեմից, Գերմանիայում գործում էին նաեւ այլ՝ շուրջ 20 մշակութային եւ շուրջ 15 եկեղեցական միութիւններ կամ ծխական համայնքներ։ Վերջիններս ենթակայ էին Գերմանիայի հայոց թեմին, որը կազմակերպում էր նրանց համագործակցութիւնը։ Կազմվում է թեմական մօտեցում՝ հիմնուելով Հայ Եկեղեցու կանոնակարգի և ժողովրդավարական կառավարման վրա։
2018 թվականի յունուարին՝ Գարեգին արքեպիսկոպոս Պեքճեանի հանգստի կոչուելուց յետոյ՝ 2018 թուականի ապրիլի 15 Քէօլնում՝ թեմական պատուիրակների արտահերթ ժողովում Գերմանիայի Հայոց թեմի նոր առաջնորդ է ընտրւում Սերովպէ վարդապետ Իսախանեանը, ով Եպիսկոպոս է ձեռնադրւում 2019 թուականի մայիսի 12-ին։
Պատմական ակնարկ
1930-ական թուականներին Գերմանիայում բնակւում էր մօտ 700 հայ։ Այստէղ առաջին հայ հոգեւորականը Գրիգոր վարդապետ Շահլամեանն էր, ով Գերմանիա էր եկել 1922 թուականին՝ որպէս աստուածաբանութեան ուսանող, եւ հովուական աշխատանք սկսել։ Կրթութիւն ստանալուց յետոյ նա հոգ էր տարել տեղաբնակ հայերի մասին, սկզբնական շրջանում Բէռլինից (1926-1945 թթ․), ապա Շտուտգարտից, մինչեւ իր մահը՝ 1952 թուականի փետրվարի 21-ը։ 1945-1948 թուականներին մեկ այլ հայ հոգեւորական՝ Վահան վարդապետ Ասկարեանը, նոյնպես եղել է ծխական հովիւ Շտուտգարտում եւ Էսլինգենում։ Վարդապետ Շահլամեանի մահից հետո՝ մինչև 1965 թուականը, հայութիւնը մնում է առանց ծխական քահանայի։ Այդուհանդերձ, եկեղեցական թեմը գտնւում էր Արեւմտեան Եւրոպայի հայրապետական պատուիրակի իրաւասութեան ներքոյ, որը տեղակայուած էր Փարիզում։ Հայերի խնդրանքով Փարիզից ժամանակ առ ժամանակ հայ հոգեւորական էր ուղարկւում Գերմանիա։
Գերմանիայի Հայոց թեմի ապագայ առաջնորդ Գարեգին արքեպիսկոպոս Պեքճեանը, այն ժամանակ դեռեւս Գարեգին վարդապետը, 1965 թուականին որպէս ուսանող եկել է Գերմանիա եւ մնացել մինչեւ 1972 թուականը։ Այս ընթացքում, Արեւմտյան Եւրոպայի հայրապետական պատուիրակի համաձայնութեամբ եւ տեղի հայութեան խնդրանքով, պատարագ է մատուցել Քէօլնում, Շտուտգարտում, Համբուրգում, Ֆրանկֆուրտում եւ Գերմանիայի մի շարք այլ քաղաքներում։ Այդ ընթացքում, ինչպէս նաեւ դրանից յետոյ Վիեննայի Մեսրոպ վարդապետ Գրիգորեանը յաճախ էր Գերմանիա այցելում եւ պատարագներ մատուցում, որոնք հիմնականում տեղի էին ունենում Բէռլինում։ Այս ժամանակայատուածում Գերմանիայում հայերը ստեղծում են իրենց համայնքային կառոյցները։ Ամենայն Հայոց Կաթողիկոս Վազգէն Ա.-ի (1955-1994թթ․) հրամանով Գարեգին վարդապետ Ներսիսեանը (այսօր Ամենայն Հայոց Կաթողիկոս) 1975 թուականին գալիս է Գերմանիա եւ ստանձնել հայութեան հովուական աշխատանքը մինչեւ 1978թ․։ Նրանից յետոյ Գերմանիա է գալիս Յակոբ վարդապետ Գըլընճեանը (այսօր արքեպիսկոպոս, Ուրուգվայի հայոց եկեղեցու առաջնորդ), ով 1978-1983 թուականներին հոգ է տանում տեղի հայկական համայնքների մասին։
1980 թուականի յունուարի 2-ին Վազգէն Առաջինը Հայրապետական Կոնդակով Գերմանիայում գտնուող հայկական թեմերը ներառում է Վիեննայում տեղակայուած Կենտրոնական Եվրոպայի (Ավստրիա, Գերմանիա, Սկանդինավյան երկրներ) նոր ուղարկուած հայրապետական պատուիրակի իրավասության ներքոյ։ Այդ ժամանակուանից Գերմանահայութեան համար իրենց հովուական ծառայութիւնն են մատուցել Տ․ Վազգէն վարդապետ Թաթոյեանը (1980–1984 թթ.), Տ․ Դաւիթ եպիսկոպոս Սահակեանը (1983–1985 թթ.), Տ․ Յակոբ վարդապետ Գեուկչեանը (1986–1998 թթ․), Տ․ Կոմիտաս վարդապետ Յովնանեանը՝ (1998թ.)։
Հայրապետական Կոնդակով 1992 թվականին Վազգէն Ա Ամենայն Հայոց Կաթողիկոսը հիմնում է թեմ Գերմանիայի Դաշնային Հանրապետությունում՝ Գարեգին արքեպիսկոպոս Պեքճեանի գլխաւորութեամբ, որի նստավայրը Քէօլնում էր։ Նրա հետ միասին ծառայում էին եւս հինգ հոգեւորականներ։ Բացի թեմից, Գերմանիայում գործում էին նաեւ այլ՝ շուրջ 20 մշակութային եւ շուրջ 15 եկեղեցական միութիւններ կամ ծխական համայնքներ։ Վերջիններս ենթակայ էին Գերմանիայի հայոց թեմին, որը կազմակերպում էր նրանց համագործակցութիւնը։ Կազմվում է թեմական մօտեցում՝ հիմնուելով Հայ Եկեղեցու կանոնակարգի և ժողովրդավարական կառավարման վրա։
2018 թվականի յունուարին՝ Գարեգին արքեպիսկոպոս Պեքճեանի հանգստի կոչուելուց յետոյ՝ 2018 թուականի ապրիլի 15 Քէօլնում՝ թեմական պատուիրակների արտահերթ ժողովում Գերմանիայի Հայոց թեմի նոր առաջնորդ է ընտրւում Սերովպէ վարդապետ Իսախանեանը, ով Եպիսկոպոս է ձեռնադրւում 2019 թուականի մայիսի 12-ին։
Թեմի մարմինները
Թեմի հիմնական մարմիններն են Թեմական Պատգամաւորական Ժողովը (ԹՊԺ) և Թեմական Խորհուրդը (ԹԽ)։ Թեմի բարձրագոյն խորհրդարանական և օրենսդիր մարմինը ԹՊԺ-ն է։ Բոլոր ծխերն ունեն առնուազն մէկ եւ առաւելագոյնը տասը ընտրուած աշխարհիկ պատուիրակներ: Թիւը կախուած է ծխականների թուից։ Իւրաքանչիւր 50 անդամի համար ընտրւում է մէկ պատուիրակ։ ԹՊԺ-ի անդամ են նաև թեմի առաջնորդն ու հոգեւորականները, սակայն հոգեւորականների թիւը չի կարող գերազանցել ընդհանուրի 10 տոկոսը։ Պատուիրակներն ընտրւում են երեք տարի ժամկետով եւ կարող են վերընտրուել։
Թեմական խորհուրդն իր ութ աշխարհիկ անդամներով թեմի գործադիր մարմինն է։ Առաջնորդն ի պաշտոնէ թեմական խորհրդատուական խորհրդի անդամ է՝ ձայնի իրավունքով։ Թեմական խորհրդակցական խորհրդի անդամներն ընտրւում են ԹՊԺ-ի կողմից երեք տարի ժամկետով եւ կարող են վերընտրուել։ Թեմի առաջնորդն է ԹՊԺ-ի եւ թեմական խորհրդակցական խորհրդի պատուաւոր ատենապետը։
Տեղական մակարդակով ծխերը եւ դաշնային մակարդակով թեմը Քրիստոնեա եկեղեցիների աշխատանքային Խորհրդի (ՔԵԱԽ) Arbeitsgemeinschaft Christlicher Kirchen (ACK) անդամներ են: ՔԵԱԽ-ը էկումենիկ հաստատութիւն է, որտեղ քննարկւում են կրօնական, եկեղեցական եւ սոցիալական հարցերի ու մարտահրաւերների ծաւալուն խնդիրները: Այն նաեւ կազմակերպում է համատեղ էկումենիկ ծառայութիւններ, ժողովներ եւ միջոցառումներ։
Հայ առաքելական եկեղեցու ըմբռնումով եպիսկոպոսը առաքյալների իրավահաջորդն է եկեղեցու կառավարման և ծառայության մեջ։ Նա պատասխանատու է Եկեղեցու համաշխարհային միասնության պահպանման համար՝ պահպանելով իր իսկ թեմում հավատքի և գործելակերպի ճշմարտությունն ու միասնությունը:
Թեմակալ սրբազանը Գերմանիայում Ամենայն Հայոց Կաթողիկոսի պաշտոնական պատվիրակն է։ Նա ներկայացնում է թեմը և նրան կից հայ համայնքները՝ թեմական պատվիրակների ժողովի աշխարհիկ ատենապետի կամ թեմական խորհրդատվական խորհրդի ատենապետի հետ Գերմանիայի պետական, քաղաքական, եկեղեցական և կրոնական հաստատությունների, ինչպես նաև Հայաստանի Հանրապետության առջև։ և նրա ներկայացուցիչները Գերմանիայի Դաշնային Հանրապետությունում։
Թեմական Պատգամաւորական Ժողովը (ԹՊԺ) թեմի օրենսդիր բարձրագոյն մարմինն է։ Այն հաւաքւում է առնուազն տարին մէկ անգամ: ԹՊԺ անդամներն են առաջնորդը, ծխական համայնքների թեմական պատուիրակները, ծխական վարչութեան ատենապետները, թեմի հոգեւորականները։ Թեմի իւրաքանչիւր անդամ կարող է ընտրուել որպէս ԹՊԺ պատուիրակ առնվազն մէկ տարի անդամակցութիւնից յետոյ:
ԹՊԺ-ի խնդիրներն ու լիազօրութիւնները ներառում են թեմական եպիսկոպոսի ընտրութիւնը, թեմի կանոնադրութիւնների հաստատումն ու փոփոխութիւնը: ԹՊԺ-ն է որոշում թեմի բիւջեն եւ կարգաւորում անդամավճարների օգտագործումը և այլն։
ԹՊԺ-ն իր անդամներից ընտրում է նախագահութիւն, որն անաչառ և արդարացիօրէն վարում եւ արձանագրում է նիստերը: Նախագահութիւնը պաշտպանում է ԹՊԺ-ի արժանապատուութիւնն ու իրաւունքները եւ կոնֆերանսների ընթացքում նիստերի սենեակներում կիրառում է ներքին կանոնները:
Թեմական Խորհուրդը (ԹԽ) թեմի գործադիր մարմինն է։ Այն բաղկացած է 9-ից 11 աշխարհիկ եւ հոգեւոր անդամներից: ԹԽ հոգևոր անդամների թիւը, ներառեալ առաջնորդը, չպետք է գերազանցի Հոգևոր անդամների ընդհանուր թուի մէկ երրորդը: Առաջնորդը (թեմական եպիսկոպոսը) ի պաշտոնէ քուէարկող անդամ է եւ ԹԽ պատուաւոր նախագահ։ Միւս բոլոր ԹԽ անդամներն ընտրւում են ԹՊԺ-ի կողմից՝ 3 տարի պաշտօնավարման ժամկետով:
ԹԽ-ի խնդիրների ու լիազօրութիւնների մաս են կազմում թեմի գործունէութեան ղեկավարումը՝ առաջնորդարանի համագործակցութեամբ։ Այն որոշումներ է ընդունում թեմին միանալու նոր ծխերի դիմումների ընդունման մասին եւ պատասխանատու է եկեղեցական, բարեգործական, սոցիալական եւ երիտասարդական աշխատանքին ուղղուած թեմական յանձնախմբերի ստեղծման համար՝ նպատակ ունենալով աւելի արդիւնաւետ եւ պտղաբեր դարձնել թեմի եւ հայոց ծխերի գործունէութիւնը։ ԹԽ-ն նաեւ պատասխանատու է ԹՊԺ-ի որոշումների իրականացման համար:
Գերմանիայի Հայ Եկեղեցու Եկեղեցական Խորհուրդը բաղկացած է թեմում ծառայող հոգեւորականներից։ Եկեղեցական խորհրդի խնդիրներն ու լիազօրութիւններն են․
1․ Վերահսկել թեմի ներսում Հայ Եկեղեցու վարդապետութեան եւ աւանդոյթների չխեղաթիւրուած պահպանումը։ 2․ Հոգեւոր կեանքին եւ նրա կառուցուածքին ու զարգացմանը վերաբերող հարցերի ուսումնասիրութիւնը։ 3․ Կրօնական բնոյթի հարցերի ուսումնասիրութիւնը, որոնք բացասական ազդեցութիւն են ունենում համայնքների վրա։ 4․ Համայնքներում կրօնական եւ եկեղեցական կենսունակութիւն ստեղծելու եւ էկումենիկ հարաբերութիւնները խորացնելու հնարաւորութիւնների ուսումնասիրութիւնը։ 4․ Քրիստոնեական դաստիարակութեան եւ կրթութեան համար անհրաժեշտ գրականութեան հրատարակումը։ 5․ Եկեղեցական յանձնախումբի ձեւաւորումը՝ հոգեւորականների դէմ բողոքները քննելու համար։
Diakone
Diakon Arman Pilibosjan
Diakon Murat Kabaradjian
Diakon Bedros Garinyan
Diakon Kevork Babasiz
Diakon Hacub Sahinian
Diakon Harutyun Karagülyan
Diakon Garbis Karakavaf
Diakon Simon Halkacioglu
Diakon Kevork Senyar
Diakon Sayat Boyacian
Diakon Ara Öznakasiyan
Diakon Vahe Tascilar
Diakon Grigor Grigoryan
Diakon Heik Kotscharian
Diakon Stephan Haroutunian
Diakon Faskin Ghazaryan
Subdiakone
Arman Süslüyan
Hacik Bilibozoglu
Varujan Demircioglu
Hazaros Güleryan
Dr. Theol. Hacik Gazer
Christopher Bedikian
Avedis Garinyan
Garo Aroyan
Abteilungen
Հաւատքի, առաքելութեան եւ էկումենիզմի վարչութիւն
Leiter: N.N.
Email: ref1 (at) dakd.de
Հաւատքի, առաքելութեան եւ էկումենիզմի բաժնի խնդիրները լայն են, որոնք իրենց մէջ ներառում են հիմնարար աստուածաբանական եւ արդիական հարցեր, սոցիալական փոխազդեցութիւն, էկումենիզմ, էթիկա, առաջադրանքներ լրագրութեան եւ համայնքի զարգացման ոլորտում։
Կրթութեան վարչութիւն
Leiter: N.N.
E-Mail: ref2 (at) dakd.de
Կրթութեամբ զբաղուող վարչութիւնը պատասխանատու է համայնքում կրթութեան համար, որն իր մէջ ներառում է կատեխիզացիայի, կրօնական ուսուցման, շաբաթօրեայ կամ կիրակնօրեայ դպրոցների, եկեղեցու սպասաւորների եւ աշխատակիցների վերապատրաստման եւ յետագայ կրթութեան ոլորտները։ Այն ուսանողներին տրամադրում է խորհրդատուութիւն եւ աջակցութիւն, ինչպէս նաեւ կազմակերպում երեխաների, երիտասարդների եւ մեծահասակների համար արտադպրոցական կրթական միջոցառումներ:
Արուեստի եւ Մշակոյթի վարչութիւն
Leiter: N.N.
E-Mail: ref3 (at) dakd.de
Արուեստն ու մշակոյթը եկեղեցական կեանքի անմիջական եւ անբաժանելի մասն են կազմում։ Արուեստի եւ մշակոյթի բաժինը ստեղծում է պայմաններ եւ նախադրեալներ Եկեղեցու կողմից երաշխաւորուած բազմազան միսիոներական աշխատանքների համար եւ նաեւ պատասխանատու եկեղեցական հաստատութիւններում համայնքների մշակութային նախագծերի աջակցութեան ու խթանման համար։ Այս բաժնում ընդգրկուած է նաեւ եկեղեցական երաժշտութիւնը։
Սոցիալական ծառայութեան վարչութիւն
Leiter: N.N.
E-Mail: ref4 (at) dakd.de
Եկեղեցու սոցիալական ծառայութիւնը ոչ այլ ինչ է, քան հաւատքի իրականացում։ Այս բաժնի պատասխանատուութիւնն է Հայոց Թեմի մեր եկեղեցու ներկայացումը Գերմանիայում, որտեղ այն իր հնարաւորութիւնների համաձայն, փորձում է ժողովրդին օգնութիւն մատուցել նաեւ զարգացման ոլորտում։
Մամլոյ եւ Հանրային կապերի վարչութիւն
Leiter: Diakon Sayad Boyacian
E-Mail: ref5 (at) dakd.de
Մամուլի եւ հասարակայնութեան յետ կապերի բաժնի գործունեութեան ամենակարեւոր ոլորտներն են Թեմի տեղեկատուությունը, հաղորդակցութիւնը եւ հայկական եկեղեցու ներկայացումը Գերմանիայում։ Կարեւոր առաջադրանքներ են նաև իրենց ծխերին եւ եկեղեցական հաստատութիւններին ներքին ու արտաքին խորհրդատուութեան տրամադրումը։
Ֆինանսների եւ անշարժ գոյքի վարչութիւն
Leiter: N.N.
E-Mail: ref6 (at) dakd.de
Ֆինանսների եւ անշարժ գոյքի բաժինը թեմի մաս է կազմում եւ պատասխանատու է ֆինանսների եւ ակտիւների կառավարման համար: Այն խորհուրդատուութիւն է տալիս նաև հայոց ծխական եւ եկեղեցական Թեմի հաստատութիւնները պլանաւորման եւ վերահսկման հարցերում։
DE 
HY 
EN